log5

Archiwum

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tabele Betha stają się tabelami logiki dialogowej (zob. ELF,
VII), gdy terminy semantyczne prawda i fałsz zastąpi się,
odpowiednio, terminami pragmatycznymi teza broniona ,
teza zwalczana ; zmiana taka pociąga za sobą odpowiednią
modyfikację reguł, polegającą m.in. na dołączeniu reguł
określających strukturę dialogu.
5.4. Wnioskowanie a rozumowanie. Termin wnio-
skowanie jest wzięty z potocznego języka, co stwarza
pewne problemy znaczeniowe, bo nawet po technicznych
uściśleniach nie da się uniknąć wzajemnych oddziaływań
sensu technicznego z potocznym. Do tego dochodzi
obecność takich terminów jak rozumowanie , dowodze-
nie itp., o których trudno powiedzieć, czy są w polskim
równoznaczne, czy tylko bliskoznaczne, czy pozostają w
jeszcze innym stosunku. A kiedy logicy próbują je uściślić
5. System założeniowy GS: tabele analityczne 133
to pomnaża to jeszcze ilość znaczeń, bo przybywa nowych
definicji, a dawne znaczenia nie przestają funkcjonować.18
Obecny rozdział swoim tytułem wskazuje na istnienie
pewnego podziału wnioskowań, mianowicie podziału na
dedukcyjne i jakieś inne; w swej zaś tręści zajmuje się
wyłącznie wnioskowaniami dedukcyjnymi, co zwalnia od
powtarzania tego przymiotnika za każdym razem. Po-
prawnym wnioskowaniem dedukcyjnym nazywamy ta-
kie, w którym wniosek wynika logicznie z przesłanek. Do
głównych zadań logiki predykatów należy określenie kry-
teriów wynikania logicznego. Jedno z kryteriów posługuje
się pojęciem tautologii czyli prawa logiki, drugie pojęciem
reguł wnioskowania. Podanie zbioru reguł wnioskowania
wtedy się nadaje na takie kryterium, gdy zostało o danym
zbiorze udowodnione, iż jest on pełny, co znaczy, że każde
zdanie będące prawdą logiki predykatów da się udowodnić
przy użyciu reguł z tego zbioru. Dla dyskutowanych tu
zbiorów istnieją takie dowody.19
Istnieją działy logiki zajmujące się wnioskowaniem in-
nym niż dedukcyjne. Wiele uwagi poświęca się metodom
wnioskowania, które czynią wniosek prawdopodobnym na
podstawie danych przesłanek; nie gwarantują one jednak,
że będzie on napewno prawdziwy, nawet gdy taka pewność
przysługuje przesłankom. Typowym tego przykładem jest
wnioskowanie indukcyjne polegające na tym, że ze zdań o
faktach, a więc odznaczających się pewnością, dochodzimy
do hipotez, które są tylko prawdopodobne; np. na podsta-
wie wielu obserwacji, że spożyciu masła towarzyszy wzrost
ilości cholesterolu w organizmie, jakiś badacz przyjmuje hi-
18
O próbach takich uściśleń, podejmowanych przez logików polskich, infor-
muje zwięzle artykuł Klasyfikacja rozumowań w MEL.
19
W sprawie pojęcia pełności zob. ELF, XIV. Literaturę na temat dowodów
pełności logiki pierwszego rzędu podaje ELF, II, odc. 5, a w odniesieniu do
systemu tabel analitycznych ELF, VI, odc. 4.5.
134 V. Logika predykatów jako narzędzie wnioskowania dedukcyjnego
potezę, że spożywanie masła jest przyczyną wzrostu chole-
sterolu.20
Wnioskowanie nazywamy dowodzeniem, gdy służy ono
do wykazania, że jakieś zdanie jest twierdzeniem danej teo-
rii, tj. wynika z jej aksjomatów. Kiedy ten sam wniosek
nasunie się spontanicznie, to znaczy jego autor nie stawiał
sobie zadania by znalezć dlań przesłanki i z tych przesłanek
go wywieść, takiemu wnioskowaniu nie przysługuje miano
dowodzenia.
Termin rozumowanie jest czasem używany zamien-
nie ze słowem wnioskowanie . Znajduje to pokrycie w
fakcie, iż zdarza się, że proces dochodzenia do wniosku
sprowadza się bez reszty do wnioskowania w sensie tego
rozdziału, a więc do przetwarzania przesłanek we wnio-
sek wedle reguł gwarantujących zachowanie prawdziwości
(o ile przysługuje ona przesłankom). Nie zawsze jednak
przesłanki mamy gotowe, czasem występują one jedynie
w postaci niezwerbalizowanej intuicji, i wtedy integralną
częścią w procesie poszukiwania wniosku staje się tworze-
nie nowych pojęć, lub dopracowanie już posiadanych, w
celu językowego wysłowienia owych intuicji. Takie two-
rzenie lub przetwarzanie pojęć zostało tu nazwane koncep-
tualizacją.
Przyglądanie się realnie stosowanym argumentom po-
zwala zauważyć, że błędy w dochodzeniu do konkluzji
częściej biorą się z wadliwej konceptualizacji niż z wadli-
wego wnioskowania. %7łeby móc poświęcić konceptualiza-
cji należytą uwagę, potrzebujemy takiego terminu, który
objąłby swym zakresem zarówno czyste wnioskowania, nie
mające w sobie elementu konceptualizacji, jak i takie pro-
cesy myślowe, w których wnioskowanie splata się nieroz-
dzielnie z konceptualizacją, tak że opis dochodzenia do
20
Podstawowe wiadomości o wnioskowaniu indukcyjnym można znalezć
w ELF, XLV ( Prawdopodobieństwo ) i w MEL, art. Wnioskowanie
statystyczne .
5. System założeniowy GS: tabele analityczne 135
wniosku nie jest możliwy bez uwzględnienia czynnika kon-
ceptualizacji. Dla tej klasy nadrzędnej został zapropono-
wany w obecnej książce termin rozumowanie. Ostatni jej
rozdział dopełni poprzednich przez analizę tych sposobów
konceptualizacji, które polegają na stosowaniu różnego ro-
dzaju definicji. Niezbędnym do tego narzędziem będzie
znowu logika predykatów. [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

himalia.xlx.pl